Johann Bernoulli lezing 24
(zaterdag 10 mei 2014)
Eric Jorink (Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, Den Haag)
Bernoulli en de Wederopstanding, over wiskunde, wetenschap en geloof in de Gouden Eeuw
Het hoogleraarschap van Johann Bernoulli in Groningen werd niet alleen gekenmerkt
door een grote wetenschappelijke productiviteit, maar ook door een lange
serie van conflicten. Zonder meer het beruchtste daarvan
was zijn hoogoplopende ruzie met zijn Groningse collegas van de theologische faculteit
over de Wederopstanding van de doden. In het heetst van de strijd werd
Bernoulli ervan beschuldigd een aanhanger te zijn van Benedictus Spinoza (1632-1676). De aanleiding van het conflict was een welbewuste provocatie van Bernoulli
aan het adres van de theologen; de wiskundige had er duidelijk plezier in om zijn
rechtzinnige collegas op de kast te jagen. In deze lezing zal worden ingegaan op
de feitelijke inhoud van het debat en het verloop ervan. Ook zal dieper worden
ingegaan op de achtergrond van het debat. Dat werd gevormd door de snel veranderende
wetenschappelijk inzichten in de zeventiende eeuw. Door de opkomst van
de nieuwe mechanistische natuurfilosofie en de wiskundige methode was het traditionele,
Bijbelse wereldbeeld steeds meer onder vuur komen te liggen. In de ogen
van de rechtzinnige gereformeerden hadden René Descartes (1596-1650) en Spinoza
met hun geometrische methode de wetenschap in diskrediet gebracht. Het was in
dit krachtenveld dat Bernoulli opereerde.
Deze lezing wordt gehouden in het kader van de reunie van wiskunde-alumni.
Eric Jorink (1963) is Teylers hoogleraar ‘Verlichting en religie in historische context’
aan de Universiteit Leiden en onderzoeker aan het Huygens Instituut voor
Nederlandse Geschiedenis in Den Haag.
Laudatio: Jan van Maanen (Rijksuniversiteit Groningen)