Johann Bernoulli Stichting voor de Wiskunde te Groningen

Johann Bernoulli lezing 24

(zaterdag 10 mei 2014)

Eric Jorink (Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, Den Haag)

Bernoulli en de Wederopstanding, over wiskunde, wetenschap en geloof in de Gouden Eeuw

Het hoogleraarschap van Johann Bernoulli in Groningen werd niet alleen gekenmerkt door een grote wetenschappelijke productiviteit, maar ook door een lange serie van conflicten. Zonder meer het beruchtste daarvan was zijn hoogoplopende ruzie met zijn Groningse collegas van de theologische faculteit over de Wederopstanding van de doden. In het heetst van de strijd werd Bernoulli ervan beschuldigd een aanhanger te zijn van Benedictus Spinoza (1632-1676). De aanleiding van het conflict was een welbewuste provocatie van Bernoulli aan het adres van de theologen; de wiskundige had er duidelijk plezier in om zijn rechtzinnige collegas op de kast te jagen. In deze lezing zal worden ingegaan op de feitelijke inhoud van het debat en het verloop ervan. Ook zal dieper worden ingegaan op de achtergrond van het debat. Dat werd gevormd door de snel veranderende wetenschappelijk inzichten in de zeventiende eeuw. Door de opkomst van de nieuwe mechanistische natuurfilosofie en de wiskundige methode was het traditionele, Bijbelse wereldbeeld steeds meer onder vuur komen te liggen. In de ogen van de rechtzinnige gereformeerden hadden René Descartes (1596-1650) en Spinoza met hun geometrische methode de wetenschap in diskrediet gebracht. Het was in dit krachtenveld dat Bernoulli opereerde.

Deze lezing wordt gehouden in het kader van de reunie van wiskunde-alumni.

Eric Jorink (1963) is Teylers hoogleraar ‘Verlichting en religie in historische context’ aan de Universiteit Leiden en onderzoeker aan het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis in Den Haag.

Laudatio: Jan van Maanen (Rijksuniversiteit Groningen)